-------------------------------------------
दुय्यम दर्जाच्या लोकांना येतेय महत्व
-------------------------------------
प्रथम नेमाडेंचे आभार की त्यांनी एका दुय्यम दर्जाच्या कवीचा ( पहा टीकास्वयंवर पृ.११५) म्हणजे आंग्ल कवी टी.एस.इलियट चा इतका आदराने उल्लेख केला आपल्या अध्यक्षीय भाषणात ( पहा : युनीक फीचर्सचे तिसरे मराठी साहित्याचे ई-संमेलन ). त्यामुळे काय कारण असावे ह्या कवीचा असा अध्यक्षीय भाषणात उद्धार व्हावा, ते शोधणे क्रमप्राप्तच होते.
नेमाडेंचा विषय चालला आहे देशीवाद हा . त्यात इलियट हाही कसा परंपरावादी होता हे सांगत ते त्याच्या कंडोम वापराबाबतचे मत देत आहेत, "टी. एस. इलियटचंही एक उदाहरण या संदर्भात देता येईल. त्या काळात इंग्लंडमधे कंडोम वापरण्याचं शिक्षण मुलांना द्यावं किंवा नाही यावर वाद सुरू होता. त्यासंबंधी इलियटला विचारलं, तर तो म्हणाला, ‘असं शिक्षण अजिबात देऊ नये. कारण मुलांना हे कळलं पाहिजे की, आपली बायको सोडून दुसरीकडे जाणं बरोबर नाही. आपल्या परंपरेतच ते आहे. कंडोम वापरण्याचं शिक्षण देऊन गुप्तरोग काही कमी होणार नाही, फक्त कंडोमनिर्मितीचे कारखाने मात्र चालतील.’ इलियटसारखा मोठा कवीसुद्धा परंपरा मानणाराच होता."
प्रथम तपासणे आले की इलियट खरेच असे म्हणाला होता का ? असल्यास का ? तर असे सापडते की इलियट असे म्हणाले होते की कंडोम वापरून आपले स्वास्थ्य सांभाळण्यापेक्षा आपले चारित्र्य ( दुसर्‍या बाईकडे न जाणे) सांभाळणे हे ज्यास्त महत्वाचे आहे व शालेय शिक्षणात त्यावर भर असायला हवा. ( T.S. Eliot (1886-1965), poet and critic, wrote that modern thinkers are always “dreaming of systems so perfect that no one will need to be good.” Some views of sex education display this mentality. They assume, in Barbara Dafoe Whitehead’s words, “a deeply technocratic understanding of teenage sexuality.” In other words, “once teenagers acquire a formal body of sex knowledge and skills, along with the proper contraceptive technology, they will be able to govern their own sexual behavior responsibly.”
Responsible sexual behavior, in this view, does not involve virtuous ordering of one’s sexual feelings, passions, and emotions for the sake of making morally good choices. Rather, all that’s required to be sexually “responsible” is a condom. Allegedly, one can avoid both pregnancy and sexually transmitted diseases with this contraceptive technology. It is the quick fix, technical solution for avoiding harm, in short, “safe sex.” The assumption seems to be that harming one’s health is the only issue at stake. Totally ignored is the question of harming one’s character, of being morally good. Indeed, as William Kilpatrick rightly says, “The link between sex and character is a missing link in sex education.” )
ह्याबद्दल दुमत नसले तरी समाजमनाला संततीनियमनाचे पर्याय उपलब्ध असलेच पाहिजेत ह्या आधुनिक व्यक्तिस्वातंत्र्याच्या सोयीसाठी कंडोम वापरावर अवश्य भर द्यावाच लागतो, आधुनिक काळात.
आता म्हणे येऊ घातलेल्या कादंबरीतून ( हिंदू २ व ३) नेमाडे म्हणताहेत की मी हिंदू धर्मात परंपरा जोपासत लोकांनी कसे बदल घडवून आणलेत ते दाखवणार आहे. आत्ता आपल्या लक्षात येईल की इलियटचे संदर्भ का येत आहेत. कारण टी.एस.इलियट ह्यांचा एक प्रसिद्ध निबंध आहे Tradition and Individual Talent ( परंपरा आणि वैयक्तिक कर्तब ) . ह्या निबंधात इलियट न्यू क्रिटिसिझमचे तत्व मांडत सांगत आहेत की कोणताही बदल नवीन लेखक करतो तेव्हा तो परंपराही पाळत असतो. हेच तर नेमाडे देशीवादातून मांडत आले आहेत.
ह्या देशीवादावर अगदी सामान्यांना समजेल असे थोरात ह्यांनी देशीवाद : भूमिका आणि उपयोजन ( पृ. १७९ , साहित्याचे संदर्भ ) ह्या लेखात फार छान मांडले आहे. थोरात म्हणतात : " जे आहे ते बरोबरच आहे, किंवा एखादी गोष्ट आहे म्हणून ती बरोबर आहे, अशी ही भूमिका आहे. मूल्यांच्या निर्मितीचा आणि अनुभवांच्या अर्थनिर्णयनांचा अधिकार पूर्णपणे संस्कृतीच्या हाती सोपवला की तिची आतून किंवा बाहेरून केली जाणारी चिकित्सा अशक्य होते. तिच्याबद्दल कोठल्याही प्रकारचे प्रश्न उपस्थित करता येत नाहीत. उदाहरणार्थ व्यक्तिस्वातंत्र्याचा मुद्दा गैरलागू ठरतो, कारण ते पाश्चात्य मूल्य आहे. जातपात न मानणे चुकीचे ठरते, कारण जातिव्यवस्था हे भारतीय संस्कृतीने आपल्या नागरिकांना मानाने जगण्यासाठी उपलब्ध करून दिलेले उपकरण आहे.....एखादी गोष्ट आहे म्हणून ती बरोबर आहे, ही भूमिका बदलाला नकार देणारी, उदारमतवादाला विरोध करणारी आणि सनातनी आहे. परिस्थिती आहे तशी ठेवण्यात ज्यांना रस असतो, अशा लोकांच्या ती सोयीची आहे."
तर असा नेमाड्यांना देशीवादाची स्फूर्ती देणारा, नोबेल पारितोषिक मिळालेला ( पहिल्या पत्नीला वेड लागल्यावर तिला १५ वर्षे न भेटणारा व ६८ व्या वर्षी ३० वर्षाच्या सेक्रेटरीशी लग्न करणारा ( ती मागच्याच महिन्यात वारली ), हा आंग्ल कवि त्याच्या प्रसिद्ध "द वेस्ट लॅंड" ह्या कवितेची शेवट "शांती शांती शांती" अशी करतो तेव्हा तो जणु नेमाडेंचाच देशीवाद उचलून धरत आहे असा नेमाडेंना भास झाला असल्यास नवल नाही.
दुय्यम लोकांना आजकाल महत्व येते आहे हे मात्र खरे !
--------------------------------------------------------------
